กฏ 180 ที่ตากล้อง คนทำshootingและคนวาดStoryboard ต้องรู้
- 7 December 2021
- | Tips
“กฎ 180 องศา” (180 Degrees Rule) กฎ 180 องศา คือ อะไร?
ก็แค่เส้นบางบ๊าง…ระหว่างทางของเรา… วันนี้จะขอแนะนำให้รู้จักกับ “กฎ 180 องศา” (180 Degrees Rule) กฎ 180 องศา คือ อะไร? เรื่องนี้เกี่ยวข้องกับการถ่ายภาพ เป็นเรื่องที่ตากล้อง คนวาด Storyboard รวมไปถึงคนทำ Shooting script (บทถ่ายทำ) ควรต้องรู้ เราเคยเรียนคณิตศาสตร์กันตอนเด็ก ๆ ว่ามุมที่กาง 180 องศาจะกลายเป็นเว้นตรง กฎ 180 องศา ก็คือ กฎที่กำหนดให้ตำแหน่งของการตั้งกล้องในฉากหนึ่ง ๆ ควรอยู่ภายในมุม 180 องศา มันก็เลยมีเส้นสมมติแบบบางบ๊างเกิดขึ้นมา เราอาจจะเคยได้ยินคนทำหนังพูดบ่อย ๆ ว่า เฮ้ย ! กล้องมุมนี้…ข้ามเส้น หรือข้าม Line
ลากเส้นยังไง?
ลากเส้นยังไง? ก่อนจะลากเส้น ก็ต้องกำหนดตำแหน่งของนักแสดงซะก่อน หรือเรียกกันว่า บล็อกกิ้ง (Blocking) ซึ่งอาจจะกำหนดมาคร่าว ๆ ในหัวตั้งแต่ตอนเขียน Shooting Script เลยก็ได้ เช่น เขียนว่า พระเอกกับนางเอกยืนหันหน้าเข้าหากัน คุยกันในสวนสาธารณะ ใต้ต้นไม้ใหญ่ แล้วเราก็แค่ลากเส้นบางบ๊างระหว่างตัวละครฝ่ายหนึ่งไปยังอีกฝ่ายหนึ่ง เส้นนี้เรียกว่า Axis of Action หรือ Axis Line มีความสำคัญมากเป็นตัวกำหนดการทำงานอีกหลายๆ อย่างซึ่งจะได้เล่าต่อๆ ไป
ตั้งกล้องตรงไหน? หลังจากเราลาก Axis Line แล้ว ตากล้องจะเลือกตั้งกล้องอยู่ฝั่งใดฝั่งหนึ่งของเส้นในภาพตัวอย่าง…ถ้าเราต้องถ่ายให้เห็นต้นไม้อยู่ด้านหลังนักแสดง ก็ต้องตั้งกล้องฝั่งตรงข้ามกับต้นไม้ ภายในมุม 180 องศา การลากเส้น Axis Line และกำหนดฝังของการตั้งกล้อง นอกจากกำหนดการทำงานของกล้องแล้ว มันยังเป็นตัวกำหนดพื้นที่ในการทำงาน เช่น ฝ่ายศิลป์ต้องจัดการฝั่งไหน ทีมงานควรจอดรถฝั่งไหน อุปกรณ์ควร Stand By ไว้จุดไหน เป็นต้น
ถ่ายแบบไหน?
ถ่ายแบบไหน? อันที่จริงการถ่ายทำนั้นมีได้มากมายหลากหลาย แต่จะขอเล่าแบบพื้นฐานละกันครับโดยปกติ เมื่อเราได้ Blocking นักแสดง ได้ Axis Line และได้ฝั่งของการถ่ายน้ำแล้ว เราก็ต้องมาดูว่าภายในมุม 180 องศา…หลังเส้น Axis Line นี้ เราจะถ่ายอะไรได้บ้าง มุมไหนถ่ายภาพกว้างเป็นภาพหลัก หรือ Master Shot / ยกตัวอย่างจากภาพที่เห็นเดิม Master Shot ของฉากนี้ คือ ด้านข้องของนักแสดง เห็นต้นไม้อยู่ข้างหลัง ก็ตั้งตรงๆ แบบนี้เลย ทีนี้พอเราจะเปลี่ยนมุม เปลี่ยนขนาดภาพ ก็ต้องขยับกล้องจากจุดเดิมทำมุมอย่างน้อย 40 องศา (ถ้าเปลี่ยนมุมน้อยเกินไป จะทำให้รู้สึกว่าภาพ Jump โดยอย่าลืมว่าจะต้องไม่ข้าม Line หรือลำเส้น Axis Line ออกไป) / การข้ามเส้น? การถ่ายข้ามเส้นหรือข้าม Line ที่เราเคยได้ยินกันในการถ่ายหนัง หมายถึง การเปลี่ยนมุมข้าม Axis Line ล้ำเส้นออกไปเกินมุม 180 องศา ดังเช่นภาพตัวอย่าง…ภาพที่ได้จะดูขัดตา เพราะนักแสดงจะหันหน้าไปทางเดียวกัน ไม่หันหน้าคุยกันเอง
นี่ก็คือกฎง่ายๆ ของ 180 Degrees Rule และ Axis Line เส้นบางบ๊าง….ระหว่างทางของการทำหนัง ซึ่งถ้ามีความเข้าใจตั้งแต่ต้นแล้ว ความผิดพลาดจะเกิดน้อยมาก การทำงานจะง่ายและรวดเร็วขึ้น ซึ่งขั้นตอนทั้งหมดที่เล่ามานี้ ในการถ่ายหนังเค้าเลยต้องมีวันหนึ่งที่ออกไปวางแผนกัน เรียกกันว่าวันบล็อกช้อตนั่นเอง / (ผู้เขียน Scenic) / หมายเหตุ บทความนี้ตีพิมพ์ครั้งแรกใน “ฟิ้ว” ฉบับที่ 13 และการตีพิมพ์ใหม่นี้ได้รับอนุญาตจากนิตยสาร “ฟิ้ว” แล้ว